Cơ hội và thách thức trong quá trình chuyển đổi số ở Việt Nam

Chuyển đổi số là xu hướng tất yếu, là vấn đề được quan tâm hàng đầu của mỗi quốc gia, tổ chức, doanh nghiệp trên toàn thế giới.
 

Được đánh giá là một trong những quốc gia được đánh giá có nhiều lợi thế, Việt Nam đã từng bước tiến hành các bước chuyển đổi số quan trọng ở nhiều lĩnh vực, từ các cơ quan Nhà nước đến các ngành công nghiệp then chốt như y tế, giáo dục, tài chính và hành chính công… Sự chuyển đổi này không chỉ là một yêu cầu tất yếu của thời đại mà còn là cách thức để nâng cao hiệu quả công việc, cải thiện dịch vụ công và tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi hơn cho doanh nghiệp.

Lợi thế đặc biệt

Nền kinh tế số Việt Nam trong thời gian qua đã có những bước phát triển mạnh mẽ. Theo báo cáo e-Conomy SEA 2024 của Google, Temasek và Bain & Company, trong năm 2024 nền kinh tế số Việt Nam tiếp tục đạt tăng trưởng mạnh mẽ với những bước tiến đáng kể trong lĩnh vực thương mại điện tử, tài chính số, và thanh toán không dùng tiền mặt. Tổng giá trị giao dịch (GMV) của nền kinh tế số Việt Nam dự kiến đạt 36 tỉ USD, tăng trưởng 16% so với năm trước, trong đó thương mại điện tử chiếm tỉ trọng lớn nhất, tăng 18% đạt 22 tỷ USD.

Theo ghi nhận vào tháng 2/2025, Việt Nam có 79,8 triệu người dùng Internet, chiếm 78,8% tổng dân số (101 triệu người).

Việt Nam đang hướng tới mở rộng nền kinh tế số, đạt khoảng 30% giá trị GDP vào năm 2030, với năng suất lao động hằng năm tăng tối thiểu 8%, đưa Việt Nam thuộc nhóm 30 nước dẫn đầu về công nghệ thông tin, về chỉ số cạnh tranh cũng như an toàn, an ninh mạng.

Chuyển đổi số cũng mở ra cơ hội chưa từng có cho Việt Nam.

Theo các chuyên gia, chuyển đổi số cũng mở ra cơ hội chưa từng có cho Việt Nam. Chính phủ số giúp Chính phủ hoạt động hiệu quả, hiệu lực hơn, minh bạch hơn, giảm tham nhũng. Kinh tế số thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tạo ra giá trị mới, giúp tăng năng suất lao động, tạo động lực tăng trưởng mới, thoát bẫy thu nhập trung bình. Xã hội số giúp người dân bình đẳng về cơ hội tiếp cận dịch vụ, đào tạo, tri thức, thu hẹp khoảng cách phát triển, giảm bất bình đẳng. Các ngành, lĩnh vực được tối ưu, thông minh hoá hướng đến nâng cao trải nghiệm và chất lượng cuộc sống của người dân.

Trong những năm gần đây, Chính phủ Việt Nam đã xác định chuyển đổi số là một chiến lược quốc gia. Ngày 03/6/2020, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 749/QĐ-TTg phê duyệt "Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030." Trong đó, Việt Nam đặt mục tiêu thuộc nhóm 50 nước dẫn đầu về Chính phủ điện tử (EGDI).

Chương trình Chuyển đổi số quốc gia nhằm mục tiêu kép là vừa phát triển Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số, vừa hình thành các doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam có năng lực đi ra toàn cầu, với một số chỉ số cơ bản.

Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 10/4/2024 của Bộ Chính trị về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đến năm 2030, định hướng đến năm 2045 đã xác định rõ: "Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực chính của quá trình phát triển nhanh và bền vững đất nước."

Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh: "Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là lựa chọn bắt buộc, là con đường duy nhất để đưa đất nước phát triển và nâng cao đời sống cho nhân dân. Và tới đây, phải triển khai thật mạnh để đạt hai mục tiêu cao nhất: Quản trị xã hội tốt hơn và phải đi vào sản xuất, tăng năng suất lao động."

Theo Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng, chuyển đổi số là động lực chính của sự phát triển, giải quyết nhiều vấn đề đang đặt ra với thực tiễn phát triển của đất nước, như việc tăng năng suất lao động, áp dụng vào quản lý xã hội,...

"Chuyển đổi số là lời giải cho những vấn đề lớn của Việt Nam mà chưa có lời giải bền vững: Năng suất lao động thấp; cạn kiệt tài nguyên; thiên tai và biến đổi khí hậu; khoảng cách nông thôn và thành thị; phòng chống tham nhũng và tiêu cực; chất lượng cán bộ công chức; bộ máy Nhà nước cồng kềnh; chất lượng thể chế; năng lực cạnh tranh quốc gia," Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết.

Cũng theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, Việt Nam có 3 lợi thế rất đặc biệt để thực hiện cách mạng chuyển đổi số. Một là có Đảng lãnh đạo nên có thể huy động cả hệ thống chính trị và toàn dân thực hiện thành công cách mạng chuyển đổi số. Hai là người Việt Nam rất có năng lực làm công nghệ số, làm chủ ứng dụng số, và từ đó làm chủ công nghệ số. Ba là người Việt Nam nhanh nhẹn trong chuyển đổi, trong đổi mới sáng tạo - vốn là cái căn bản của chuyển đổi số.

Các cơ quan Nhà nước đã bắt đầu triển khai nhiều dịch vụ công trực tuyến, nhằm giảm thiểu thủ tục hành chính, tiết kiệm thời gian và chi phí cho người dân và doanh nghiệp. Chẳng hạn, các dịch vụ công trực tuyến như cấp giấy phép kinh doanh, đăng ký xe, nộp thuế điện tử… đã được đưa vào hoạt động. Nền tảng "Cổng dịch vụ công quốc gia" được ra mắt và trở thành một kênh quan trọng, giúp người dân tiếp cận dịch vụ công dễ dàng hơn, mọi lúc mọi nơi.

Bên cạnh đó, việc áp dụng công nghệ trong các cơ quan Nhà nước còn giúp tăng cường tính minh bạch, chống tham nhũng, giảm thiểu sự can thiệp của yếu tố con người vào các quy trình hành chính.

Trong ngành y tế, chuyển đổi số đang mở ra những cơ hội to lớn trong việc cải thiện chất lượng chăm sóc sức khỏe. Các bệnh viện, phòng khám đã và đang áp dụng hệ thống hồ sơ bệnh án điện tử, tạo ra sự liên kết giữa các cơ sở y tế, giúp bác sĩ có thể tiếp cận thông tin bệnh nhân nhanh chóng và chính xác. Hơn nữa, công nghệ telemedicine (y tế từ xa) đã giúp người dân tiếp cận dịch vụ y tế mà không cần phải di chuyển, đặc biệt là những người sống ở vùng sâu, vùng xa.

Trong ngành giáo dục, việc áp dụng các nền tảng học trực tuyến và các hệ thống quản lý học tập đã giúp học sinh, sinh viên duy trì việc học. Các trường học cũng đang tích cực triển khai các phần mềm quản lý học sinh, đánh giá học sinh trực tuyến, giúp cải thiện chất lượng giảng dạy và học tập.

Ngành tài chính, đặc biệt là ngân hàng, đã có những bước tiến mạnh mẽ trong chuyển đổi số với sự phát triển của các ngân hàng số. Các dịch vụ ngân hàng trực tuyến, thanh toán điện tử, chuyển tiền qua ứng dụng, ví điện tử như MoMo, ZaloPay đã thay đổi cách thức người dân và doanh nghiệp giao dịch, tiết kiệm thời gian và chi phí giao dịch. Các nền tảng ngân hàng số này cũng góp phần vào việc phát triển nền kinh tế số của Việt Nam.

Ngoài ra, lĩnh vực thương mại điện tử và mua sắm trực tuyến đang phát triển mạnh mẽ, giúp người tiêu dùng dễ dàng tiếp cận sản phẩm và dịch vụ mà không cần phải ra ngoài. Các nền tảng này đã đóng góp đáng kể vào sự tăng trưởng của nền kinh tế số đồng thời tạo ra những thay đổi trong thói quen tiêu dùng của người dân.

Theo Phó Viện trưởng Viện Tiêu chuẩn Chất lượng Việt Nam Phùng Mạnh Trường, các doanh nghiệp Việt Nam trước kia thường chú trọng vào thị trường, sản phẩm, khách hàng, ít chú trọng về ứng dụng công nghệ thông tin. Tuy nhiên, trong khoảng 3, 4 năm trở lại đây thực tế này đã thay đổi hoàn toàn.

"Doanh nghiệp Việt hiện rất chú trọng việc đầu tư cho chuyển đổi số, ứng dụng các phần mềm quản trị chất lượng trong hoạt động quản lý. Khi chúng tôi tiếp cận, các doanh nghiệp có những ứng dụng công nghệ như vậy được đánh giá rất cao," ông Trường chia sẻ.

Để hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa chuyển đổi số, từ năm 2021, Bộ Thông tin và Truyền thông (nay là Bộ Khoa học và Công nghệ) đã triển khai nhiều hoạt động cụ thể như hỗ trợ doanh nghiệp tự đánh giá được mức độ chuyển đổi số của đơn vị mình.

Bộ Thông tin và Truyền thông cũng lựa chọn, đánh giá các nền tảng số Make in Viet Nam xuất sắc để giới thiệu tới cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Theo thống kê, tính đến tháng 10/2024, tổng số lượt doanh nghiệp tiếp cận chương trình hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa chuyển đổi số (SMEdx) là 1.28 triệu lượt. Số lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam sử dụng các nền tảng số của chương trình SMEdx là hơn 400.000 doanh nghiệp